Hetty Luiten
Hetty Luiten is zesenvijftig en was jarenlang thuisblijfmoeder. Inmiddels is ze gescheiden en wonen haar kinderen op zichzelf. Sinds 1990 woont ze op het Groningse platteland en schrijft daar o.a. kinderverhalen, romantische verhalen, columns en familieromans. Wij interviewden haar!
Kunt u wat over uzelf vertellen?
Ik heet Hetty Luiten. Ik ben 56 jaar en de oudste uit een gezin van acht kinderen. Ik heb de hbs gedaan en dat betekent in elk geval dat de Nederlandse taal er goed ingestampt is. Ik had vond taal en zeker ook buitenlandse talen altijd erg leuk om te leren en mee bezig te zijn. Ik ben getrouwd geweest en heb twee prachtige zoons gekregen die nu 31 en 26 jaar zijn en al een poos niet meer thuis wonen.
Hoe heeft u het thuisblijfmoederschap ervaren?
Ik ben nog uit de tijd dat het heel normaal was dat je stopte met werken als je een kind kreeg. Mijn man en ik hebben het daar niet eens over gehad, het was gewoon zo. Maar vanaf de geboorte van mijn eerste kind miste ik het werk. Ik had het gevoel dat ik thuis mijn hersens niet zo nodig had. Ik had natuurlijk de liefste baby van de wereld, maar ik miste o.a. de vreemde talen, die ik bij al mijn baantjes voor mijn zwangerschap veelvuldig kon gebruiken.
Omdat ik ook bij een Zweeds bedrijf gewerkt had en daardoor al een paar keer in Zweden op vakantie geweest was en zelfs Zweedse vrienden gekregen had, besloot ik om Zweeds te gaan leren. Later werd dat ook nog Deens. In de hoop vertaalster te kunnen worden. Dan had ik ander werk dan stofzuigen en ik was toch thuis voor de kinderen.
Ik vind dat moeders de kans moeten krijgen om te kiezen of ze naast hun werk thuis ook ander werk willen doen. Kinderen hebben hun moeder (of vader!) nodig als ze heel klein zijn en later ook nog. Als een moeder (of vader) thuis wil blijven, moet dat kunnen! Maar ik heb er alle begrip voor dat moeders ook iets anders dan huishoudelijk werk willen doen. Als ik nu kinderen zou krijgen, zou ik proberen halve dagen te gaan werken, maar het moet wel mijn keus zijn en niet door de overheid opgelegd. Bovendien moet het haalbaar zijn met crèches en dergelijke en dat is nu ook niet altijd het geval helaas.
Hoe kwam u op het idee om te gaan schrijven?
Na jarenlange studie ben ik uiteindelijk korte verhalen gaan vertalen voor Nederlandse en Belgische tijdschriften. Het was toen nog erg gebruikelijk dat er elke week een kort verhaal in stond, helaas nu niet meer. Inmiddels vertaal ik ook veel andersoortige teksten. Door die verhalen voor tijdschriften kreeg ik contacten met Scandinavische schrijvers en een van hen vond dat ik zelf moest gaan schrijven. Door de brieven die hij van me kreeg, was hij ervan overtuigd dat ik dat kon. Ik in eerste instantie niet. Hij daagde me uit en samen hebben we een tiental kinderverhalen geschreven die in de Donald Duck gepubliceerd zijn. Hij schreef het plot, ik het verhaal. Daarna moest ik het alleen kunnen, vond hij. En... dat lukte. Ik heb talloze columns geschreven, kinderverhalen, jeugdverhalen, doktersromans en ben uiteindelijk de uitdaging aangegaan om een boek te schrijven, omdat schrijven voor mij een van de leukste dingen bleek te zijn die er bestaan.
Waarom juist het genre familieromans?
Het leek me moeilijk om lezers zo veel woorden lang te boeien. Ik zocht dus iets wat dicht bij mezelf stond, omdat ik dacht dat ik daar het beste in zou zijn, mezelf het meest op mijn gemak zou voelen. Familieromans gaan over het wel en wee in een gezin, familie, en daar wist ik best wat van.
Hoe verliep het uitgeven van uw boeken?
Het kost moeite en energie om als schrijfster aan de bak te komen. Alle brieven van uitgevers die zeggen dat 'jouw boek niet in hun fonds past' of die 'niet zitten te wachten op een nieuwe Nederlandse schrijfster'... Je hebt veel doorzettingsvermogen en moed nodig als je echt je boeken uitgegeven wilt zien.
Ik heb mijn eerste manuscript naar een grote uitgever gestuurd. De redactrice was enthousiast, maar helaas zag de uitgever er geen brood in, omdat ik nog onbekend was. Ook andere uitgevers wilden het niet uitgeven, omdat een 'nieuwe' schrijver een risico is.
Op advies van die eerste redactrice heb ik het boek ook aangeboden aan Uitgeverij Grote Letter Bibliotheek. Ik mocht erbij zeggen dat zij het een geschikt boek vond. Daarom heeft die uitgever het gelezen. Normaal geven ze namelijk alleen maar boeken uit die al in 'kleine' letters bestaan. Het was dus een grote uitzondering dat ze mijn boek namen en in december 2003 uitgaven. In juni komt daar mijn twaalfde boek uit. Ze hebben er duidelijk geen spijt van!
U geeft aan dat het zelf uitgeven van boeken financieel weinig gunstig is?
Soms ben ik eigenwijs. Als die redactrice het een goed boek vond en als de GLB het uit wilde geven, moest het verkoopbaar zijn. Bovendien had ik voor de groteletteruitvoering een mooie recensie gekregen. Dus ben ik uiteindelijk naar Gopher gestapt, een internetuitgever die alleen boeken drukt op bestelling. Ik dacht: Als de uitgevers het risico niet willen lopen, loop ik dat zelf wel. Op deze manier levert het minder op dan bij 'normale' uitgevers, maar doordat ik ook de royalty's van de groteletteruitvoering krijg, is het toch de moeite waard. Bovendien heeft Gopher er al een paar keer voor gezorgd dat mijn boeken als feuilleton in een dagblad geplaatst worden. Een leuke bijverdienste.
Verder heb ik geen ander werk, omdat ik ervoor gekozen heb met schrijven en vertalen mijn inkomen te verdienen. Dus dan moet je af en toe iets gokken. Bij Gopher moet je zelf een hele flinke aanbetaling doen en er moeten aardig wat boeken verkocht worden voor je dat er weer uit hebt. Ik gokte erop dat dat zou lukken en inderdaad, de boeken worden, vooral door de bibliotheken, flink ingekocht, omdat elk boek tot nu toe een goede recensie kreeg van de Nederlandse Bibliotheekdienst.
Doordat ik toch eigenwijs ben doorgegaan en inmiddels al een hele reeks boeken heb uitgegeven, ben ik vorig jaar benaderd door uitgever Zomer & Keuning met het verzoek een boek speciaal voor en over jonge vrouwen te schrijven (een chicklit). Dat heb ik gedaan. Weliswaar onder een andere naam, omdat het een totaal ander genre is, maar wel met veel plezier. 'Taxi!' van Mia Land komt eind mei uit. En de grote uitgever Westfriesland heeft gevraagd of ik voor hen wil gaan schrijven. Mijn eerste boek bij hen komt in november uit in een serie over 'sterke vrouwen'.
Wat zou u moeders aanraden die graag een boek willen schrijven/ uitgeven?
Dat ligt vooral aan het genre. Familieromans worden het meest van alle boeken gelezen, maar het minst verkocht. Ze worden vooral uitgeleend door de bibliotheken. 'Rijk' zal je er dan ook nooit van worden. Maar als je toevallig een literaire thriller zou kunnen schrijven, ligt het heel anders. In elk geval kan je een manuscript het best laten beoordelen door een uitgever. Dus heb je aspiraties op dat gebied - stuur het op aan een uitgever die jouw soort boeken uitgeeft. Mocht het niet lukken, kan je overgaan op 'zelf' uitgeven, maar bereken dan eerst de financiële mogelijkheden, want het kost eerder geld, dan dat het wat oplevert. Ik besef dan ook dat ik ontzettend bof dat mijn boeken wel gekocht en gelezen worden, want er worden ontzettend veel boeken geschreven die nooit uitgebracht of verkocht worden.
Hoeveel tijd kost het schrijven van 1 boek?
Dat is heel moeilijk te zeggen. Eerst moet ik een onderwerp hebben, dan moet ik over voldoende informatie beschikken. Maar als ik eenmaal zo ver ben dat ik denk het te kunnen schrijven, staat het binnen vier weken op papier. Daarna moet ik het nog weer helemaal doorlezen en corrigeren en lezen een paar familieleden het voor me door. Hun opmerkingen en correcties moet ik dan ook weer doornemen. Dan kan het pas naar de uitgever.
Hoe schrijft u een boek?
Ik bedenk eerst een onderwerp en zoek informatie en probeer me helemaal thuis te voelen in het onderwerp, maar verder bedenk ik niets, want het verhaal schrijft zich eigenlijk telkens zelf. Dat is heel grappig om te merken. Soms weet ik zelf niet waarom iemand iets doet en ben ik zelf verbaasd. Tot ik ontdek waarom die iemand dat deed. Ik wist dat zelf echt niet. Het verrast mezelf. Het is zo ontzettend leuk om dat mee te maken, dat de personen hun eigen leven gaan leiden en zelf bepalen wat er gebeurt. Ik blijf natuurlijk wel bij mijn onderwerp, maar soms loopt het heel anders af dan ik eigenlijk gedacht had.
Als ik echt aan het schrijven ben, zit ik rustig zeven dagen per week tien uur achter de computer. Het moet er dan uit! Achter elkaar door.
Zou u een typische dag in uw leven kunnen beschrijven?
Een typische schrijfdag: Als ik wakker word, blijken de mensen over wie het boek gaat, ook al wakker te zijn. Als een film zitten ze in mijn hoofd. Ik zet snel koffie en start de computer, want ik moet er wel bij wezen als er iets gebeurt in die film. Zo snel mogelijk schrijf ik op wat ik 'zie' in mijn hoofd. Het is zo grappig om te merken dat ik mijn gedachten zonder ze echt bewust te zijn, via mijn vingers op het toetsenbord typ.
Soms kijk ik echt verbaasd naar de tekst op het beeldscherm. Ik vergeet me soms aan te kleden en eten doe ik al helemaal op vreemde tijden dan. Het journaal neem ik op. Daar kijk ik later naar, als het uitkomt. Het liefst word ik door niemand gestoord. Als ik door huis loop, loopt de hele familie mee en soms gaan ze gewoon verder met leven en moet ik wel weer gaan zitten om te schrijven. Ze drijven me echt op en dat is een heerlijk gevoel.
Vaak schrijf ik tot ik mijn ogen niet meer open kan houden. Computer uit, naar bed en de volgende morgen gaat het weer op dezelfde manier. Als het boek af is, val ik vaak wel even in een gat. Dan ben ik opeens erg alleen. Alle mensen in mijn hoofd weg, terwijl ze me toch zo'n week of vier vergezeld hadden.
In het boek 'Verstrikt' gaat de moeder voor het eerst weer buitenshuis werken, wat ze als heel prettig ervaart, maar toch enigszins samenvalt met problemen in haar gezin. Is dat toeval?
Toeval is het natuurlijk niet, want als er geen problemen zouden zijn, was het een saai boek geworden en had ik het beter niet kunnen schrijven. Elk boek moet een 'probleem' behandelen om interessant te zijn. Deze problemen zouden echter ook ontstaan zijn als de moeder niet buitenshuis was gaan werken. Ik zie in principe geen verband tussen buitenshuis werken en problemen met de kinderen. Maar soms is de combinatie wel moeilijk en kan je je als moeder afvragen of je wel buitenshuis moet gaan werken. Dat gevecht wilde ik ook duidelijk maken. Ik vind dat je best buitenshuis kunt werken, zolang je maar open blijft staan voor je gezin. Je eigen ontwikkeling is heel belangrijk, maar je hebt die kinderen, dus voor hen moet je ook oog blijven houden. Of je nu wel of niet buitenshuis werkt.
In het boek 'Verstrikt' krijgt een dochter Anorexia Nervosa. Hoe heeft u dit onderwerp aangepakt?
Hiervoor heb ik zowel een moeder als een dochter geïnterviewd. Het waren zeer aangrijpende en uitgebreide interviews, zodat ik het gevoel had er goed genoeg over te kunnen schrijven. Daarnaast heb ik op internet gezocht naar andere verhalen van mensen die dit overkomen was en natuurlijk ook naar medische gegevens. Verder ben ik zelf moeder en kan ik me goed verplaatsen in het gevoel dat er iets ernstigs met je kind aan de hand is. Zo 'goed' zelfs, dat ik zelf moest huilen tijdens het schrijven ervan.
Wat vindt u van de recente interesse in literaire thrillers waardoor vrouwelijke schrijfsters als Esther Verhoef, Simone van de Vught en Saskia Noort in de belangstelling staan? ?
Sinds ik zelf boeken schrijf, lees ik nog maar weinig. Ik ben namelijk bang dat een ander boek mij op een idee brengt en dat zou dan betekenen dat ik een vorm van plagiaat pleeg. Ik wil voor mezelf het gevoel hebben dat ik origineel ben. Maar ik las heel graag boeken van Agatha Christie.
Ik schrijf eenvoudig, gemakkelijk leesbaar. Literair zullen mijn boeken nooit worden, dat heb ik volgens mij niet in me. De door u genoemde literaire thrillers heb ik niet gelezen. De verkoopcijfers van hun boeken zijn bijna ongelooflijk. Dat zou ik natuurlijk ook best willen. En ik zou ook wel een keer een spannend boek willen schrijven, want het is leuk om een nieuwe uitdaging aan te gaan, maar voor mijn gevoel ben ik daar nu nog niet aan toe.
