De media als poortwachter: hoe kijk je kritisch naar de krantenkoppen?
Om de haverklap lees je dat er weer een onderzoek is uitgevoerd. Vaak over de meest onbenullige onderwerpen.
Wat te denken van deze belangwekkende ontdekking: 'Slapen na sex doet partner naar intimiteit verlangen' of deze parel: 'Van chocolade lachen we het meest.'
Zo'n onderzoek wordt gepubliceerd in een rapport met daarin de belangrijkste resultaten en conclusies. Afhankelijk van de opdrachtgever van het onderzoek komen die resultaten en conclusies bij ons: de consument. En ze bereiken ons via de media.
Zeker op het gebied van moederschap, arbeidsparticipatie en opvoeden, onderzoeken onderzoekers heel wat af. En met een beetje mazzel voor hen, worden hun resultaten genoemd in populaire tijdschriften als de J/M, Ouders van Nu en Kinderen.
Media verpakken het nieuws
De media hebben dus een belangrijke rol. Zij bepalen hoe, en welk, nieuws ons bereikt, en helaas is de berichtgeving vaak behoorlijk gekleurd. Zo kopten diverse kranten dat 'werkende' moeders weinig tijd aan hun kinderen besteden.
Maar deze uitspraak was gebaseerd op slechts een klein onderdeel van een veel groter onderzoek. Je kunt je afvragen wat het belang van de media is met zo'n 'gekleurde' kop te komen.
Wees kritisch bij grote krantenkoppen
Het is dus belangrijk kritisch te zijn als er weer eens een onderzoek is gedaan. In zijn boek Van tofu krijg je geheugenverlies geeft psycholoog, en manager Coen de Bruijn een aantal handvatten die je kunt gebruiken om te bepalen wat de werkelijke waarde van een onderzoek is.
Waar moet je op letten?
Was de steekproef representatief, en groot genoeg? Op basis van bijvoorbeeld drie respondenten kun je moeilijk conclusies trekken voor heel Nederland. Op vrouw.nl stond deze week de volgende grote kop: 'Nederlandse kinderen aan schooluniformen', met het nieuws dat 68% van de vrouwen vindt dat Nederlandse kinderen schooluniformen moeten dragen.
Pas op resultaten van internetpolls!
Deze conclusie is gebaseerd op een internetpoll op Vrouw.nl, onder 3311 vrouwen. Wat steekproefgrootte betreft is dat voldoende, want volgens Coen de Bruijn is het gebruikelijk op een totaal van 16,5 miljoen Nederlanders, een steekproef van ongeveer duizend mensen te nemen.
Maar het gaat hier om een internetpoll, en die moet je volgens hem per definitie negeren, omdat je niet weet wíe er heeft gereageerd. In dit geval kun je hoogstens zeggen dat een bepaald percentage van de bezoekers van vrouw.nl op één van de antwoorden heeft geklikt. Maar dat klinkt natuurlijk lang niet zo leuk als 'Nederlandse kinderen aan schooluniformen'!
Stel je zelf de volgende vragen:
- Wie gaf de opdracht voor dit onderzoek? Was dat bijvoorbeeld het feministisch maandblad Opzij of Het Moederfront? Welk belang heeft de opdrachtgever bij de gepresenteerde resultaten?
- Wie voerde het onderzoek uit? Was dat het CBS of een onderzoeksbureau dat een internetpoll hield?
- Wie presenteert de resultaten? Is dat de onderzoeker zelf? Of een 'expert'?
- Wat is er precies onderzocht: welke definitie werd gehanteerd? Er wordt vaak onderzocht hoeveel Nederlandse vrouwen werken, waarbij 'werken' steevast als betaalde arbeid wordt gedefinieerd. Maar wat als onder werken ook zorg en opvoeding zouden vallen? Dan krijg je veel hogere uitkomsten.
- Wat was de onderzoeksmethode?
- Hoe was de onderzoeksgroep samengesteld: leeftijd, geslacht, opleiding, werk etc.
- Welke resultaten worden niet gepresenteerd? Soms lees je een onderzoek en komt daar interessante resultaten tegen die je niet in de media terugziet.
- Hoe zijn de resultaten gepresenteerd: krant, sales-presentatie, reclameboodschap, jaarverslag, tijschrift?
- Wat is de titel: is die neutraal of sturend? Bijvoorbeeld: 'Nog niet eens de helft van de Nederlandse vrouwen wil fulltime buitenshuis werken' klinkt heel anders dan 'Bijna de helft van de Nederlandse vrouwen will fulltime buitenshuis werken!'
- Als er grafieken zijn: waarom zijn juist díe grafieken gepresenteerd?
Elk gepresenteerd cijfer is een bewuste keuze!
Coen de Bruijn besluit met het volgende: 'Mocht je van dit boekje één ding onthouden: kies dan voor het volgende: 'Elk gepresenteerd cijfer is een bewuste keuze!'
Laten we dat in onze oren knopen, de volgende keer dat onderzoekers schrijven dat kinderen van 'werkende moeders gelukkiger zijn'.
Voor wie interesse heeft: het boek Van tofu krijg je geheugenverlies is bij Bol.com te koop voor 11,95.
