Kostwinnersmodel is te snel ontmanteld
Donderdag 18 februari promoveerde Myrtille Hellendoorn aan de Vrije Universiteit op het proefschrift ”Kostwinners en verliezers” over de economische positie van vrouwen in het tijdvak 1950-1990.
Het kostwinnersmodel ging op de schop om het armoederisico voor vrouwen te verkleinen, maar volgens Hellendoorn heeft juist die snelle ontmanteling vrouwen kwetsbaarder gemaakt.
Zorg voor kinderen niet langer reden om geen betaalde baan te hebben
Om vrouwen minder afhankelijk te maken van het inkomen van een kostwinner, en het armoederisico te verkleinen, begon zo'n dertig jaar geleden de ontmanteling van het kostwinnersmodel. Op dit moment staan de restanten van dat kostwinnerstelsel, zoals de algemene heffingskorting en de partnertoeslag in de AOW op de lijst van bezuinigingen.
Door een betaalde baan zouden vrouwen minder kwetsbaar worden, en zich in geval van echtscheiding, of verlies van de partner, financieel kunnen redden. Rechten op inkomen en bestaanszekerheid werden voortaan gekoppeld aan een eigen betaalde baan.
De zorg voor kinderen werd niet langer gezien als een belemmering om in het eigen levensonderhoud te voorzien. Huwelijksgerelateerde inkomensbronnen die traditioneel als beloning golden voor zorg en opvoeding, (zoals partnerpensioen, weduwe-uitkeringen, alimentatie en sociale uitkeringen), zijn afgenomen.
Van mogen naar moeten
In de jaren zeventig werden binnen de vrouwenbeweging voorwaarden geformuleerd voor economische zelfstandigheid, zoals een betere waardering van onbetaalde zorg en een herverdeling van betaalde en onbetaalde arbeid. Toen kwamen de jaren tachtig en werd economische zelfstandigheid een verantwoordelijkheid en plicht van vrouwen.
Opdoeken kostwinnerschap heeft positie vrouwen niet verbeterd
Myrtille Hellendoorn onderzocht of de verdwijning van het kostwinnersmodel inderdaad heeft geleid tot een verbeterde economische positie van vrouwen. Uit data van het CBS blijkt dat dit niet het geval is.
Wel zijn de inkomensverschillen tussen vrouwen onderling groter geworden, maar het gemiddelde inkomen van vrouwen met zorgtaken, die niet meer (meer) beschikken over het inkomen van een medekostwinner, is juist relatief achteruit gegaan.
Kortom: terwijl vaak wordt gesteld dat de oorzaak van het hoge armoederisico van vrouwen ligt in het traditionele kostwinnerschapsysteem, zou het wel eens nauwkeuriger kunnen zijn om te zeggen dat dit risico in de jaren tachtig juist ontstond door de snelle ontmanteling daarvan! De traditionele rechten werden sneller ontmanteld dan dat vrouwen dit door eigen arbeid konden compenseren.
Dr. Myrtille Hellendoorn: 'Afschaffing van het kostwinnerstelsel stond aanvankelijk in het teken van de emancipatie van vrouwen; zij is echter steeds meer een instrument geworden om te bezuinigen op overheidsuitgaven en om de werking van de markt over steeds meer terreinen uit te breiden. Bezinning op de vraag voor wie dat eigenlijk een goede ontwikkeling is, is gewenst.'
