Anno 2012 is huishoudelijk werk een irritante hinderpaal voor vrouwelijke arbeidsparticipatie, en iets om aan de keukentafel over te ruzieën met je partner.

Maar honderd jaar geleden werd er zo veel waarde gehecht aan huishoudelijke taken dat er een heuse opleiding voor in het leven werd geroepen: De Huishoudschool. Het huishouden werd beschouwd als een vak, en de functie van huisvrouw als een beroep dat waardering afdwong.

Beroep Huisvrouw

In zijn boek Beroep Huisvrouw, Geschiedenis van het Amersfoortse Huishoudonderwijs, schetst cultuurhistoricus Ruud Meijer hoe de huishoudschool in Amersfoort tot stand kwam in 1905 binnen de maatschappelijke context van die tijd.

'De gedachte brak baan dat vrouwen die de leiding van een huishouding op zich nemen zich bewust dienen te zijn dat een doelmatige uitvoering van dit werk economische, hygiënische en ook ethische belangen dient. De vrouw die een huishoudelijke taak heeft te vervullen, moet het belang van haar werk begrijpen. Sleur en overlevering moeten niet langer de grondslag zijn.'

Maatschappelijke context ontstaan Huishoudscholen

Er waren twee belangrijke maatschappelijke ontwikkelingen van belang voor het ontstaan van de Huishoudschool:

1. Feministische beweging: er werd gestreden voor het kiesrecht, maar ook voor meer opleidingsmogelijkheden voor meisjes.
2. Industrialisatie en massa-productie: opkomst van huishoudelijke apparaten. Door vrouwen te leren hoe ze de nieuwe technieken konden gebruiken konden ze het huishouden efficiënter gaan runnen.

In eerste instantie was niet iedereen enthousiast over de huishoudschool: moeders vonden dat zíj zelf hun dochters alles wel konden leren over het huishouden, maar dat veranderde snel. De huishoudscholen besteedden veel aandacht aan de nieuwste inzichten op het gebied van hygiëne, voeding, koken en kleding.

De (huis)vrouw als hoedster van de moraal en het gezin

Tekenend voor de rol van de vrouw in die tijd is onderstaand citaat:

'Hoe voelt de man zich niet gelukkig als hij na den arbeid thuiskomt en onder de brandende lamp, aan de snorrende kachel, bij blinkend gepoetste meubels en koperwerk, het gezin onder het toezicht der huisvrouw vereenigd vind om de gezellige tafel midden in de kamer.

Geef den man, in welken stand ook, een gezellig tehuis: hij voelt zich opgewekt door zin werk en gaat elken dag met onvermoeiden ijver aan den arbeid. Laat het eten goed toebereid zijn: en den gestrenge heer des huizes blijft in zijn humeur en gaat, weldoorvoed en krachtig, weer aan den arbeid des daags. De man zorgt, dat het geld in huis komt. De vrouw zorgt dat er niets onnoodig uitgaat.'

Het boek 'Beroep Huisvrouw': tegenpool van de boeken van Uitgeverij Snor

Terwijl de boeken van Uitgeverij Snor zo hysterisch zijn opgeleukt dat je er bijna ADHD van krijgt als je ze leest, ligt Beroep Huisvrouw wat betreft vormgeving aan de andere kant van het spectrum. Veel tekst, een zeer brede bladspiegel, en weinig tussenkopjes. Een iets lezervriendelijker vormgeving had dit boek prettiger leesbaar gemaakt. Maar des te indrukwekkender dat, ondanks de minimale vormgeving, het boek toch weet te boeien!

Beroep Huisvrouw: de moeite waard

Ook al zegt de ondertitel 'Geschiedenis van het Amersfoortste huishoudonderwijs', Beroep Huisvrouw is zeker ook interessant  voor mensen die niets met Amersfoort hebben. En dat komt door het tijdsbeeld dat Ruud Meijer schetst, dat voor heel Nederland geldt. Het is bovendien leuk om te lezen hoe men vroeger over het huishouden dacht, en hoe dit in de dagelijkse praktijk werd vormgegeven.

Daarnaast is het boeiend om de ontwikkelingen te lezen die geleid hebben tot de teloorgang van de Huishoudschool, want anno 2012 bestaat deze opleiding niet meer. Het huishouden is niet langer een vak, en iemand die zich nog huisvrouw durft te noemen kan eerder rekenen op minachting dan op waardering.

Terwijl honderd jaar geleden nog het volgende gold:

'Een bekwame huisvrouw is zon en zegen in huis. Maar een slordige of onbekwame huisvrouw is een ramp voor elk gezin uit elken stand.'

Praktische informatie

Beroep Huisvrouw is voor 15 euro verkrijgbaar bij Bol.com en is een uitgave van Uitgeverij Verloren. Het is te koop in de reguliere boekhandels in Amersfoort voor €27,00.